Efektywny zespołowy proces kreatywny - porady i wskazówki dla moderatora procesu
Po realizacji badań i wygenerowaniu insightów przychodzi czas na kwintesencję pracy twórczej w metodzie design thinking, a więc na generowanie pomysłów. W kolejnych wpisach znajdziesz opis podstawowych (ale też w zupełności wystarczających na początek) technik, które sprzyjają efektywnej pracy zespołowej podczas tworzenia propozycji rozwiązań. W tym tekście natomiast, chcemy przybliżyć kilka bardziej ogólnych zasad, które wspierają skuteczność tego etapu procesu DT. Warto by towarzyszyły one moderatorowi podczas pracy z zespołem. O czym zatem należy pamiętać przystępując do pracy twórczej? Wyróżniliśmy tu cztery podstawowe kwestie.
Każdy może być kreatywny w dobrze zorganizowanym procesie
Często w różnych opowieściach kreatywność jest przedstawiana jako nagły moment olśnienia, przytrafiający się znienacka lub dostępny tylko dla wybranych. Takie myślenie o twórczości to błąd. Psychologia twórczości nie zostawia w tym zakresie żadnych wątpliwości - każdy z nas może być kreatywny. Warunkiem do okrycia tej twórczości, jest odpowiednia organizacja procesu kreatywnego - trzeba stworzyć sprzyjające warunki pracy i korzystać z dobrodziejstw psychologii kreatywności (dlatego m.in. w dobrze przeprowadzonym procesie twórczym nie zaczynamy od wymyślania rozwiązań, tylko od inspiracji np. w postaci wywiadów pogłębionych z odbiorcami; dlatego także sięgamy po odpowiednie techniki zespołowej pracy twórczej - ich zasady opisane są w kolejnych wpisach).
2. Warto zadbać o określenie zasad wspólnej pracy twórczej
Jako lider/ moderator procesu kreatywnego musisz pamiętać, że to na Tobie spoczywa obowiązek stworzenia środowiska pracy sprzyjającego kreatywności. Zadbaj o to, by każdy w zespole czuł się swobodnie i miał poczucie, że jest wysłuchany przez resztę. Przed rozpoczęciem prac wspólnie ustalcie zasady pracy np. nie korzystamy z telefonów w trakcie pracy zespołowej. Wśród zasad powinny znaleźć się również zasady, które będą stopowały mocne, dominujące charaktery np. nie krytykujemy innych, nie przerywamy swoich wypowiedzi. Lista kilku podstawowych zasad zbuduje w grupie poczucie przynależności i ułatwi moderatorowi efektywne prowadzenie pracy kreatywnej.
3. Dobry zespół to podstawa
Dobór członków zespołu jest równie ważny, co dobór respondentów do badania. W końcu to z tymi osobami spędzimy kilka/kilkanaście godzin na wspólnej pracy twórczej. Dobór członków zespołu jest uzależniony od wielkości Twojej instytucji i problemu nad jakim chcesz pracować. W takim zespole powinno znaleźć się od 3-8 osób (większa liczba uczestników będzie wymagać podzielenia zespołu na dwie mniejsze i pracujące równolegle grupy; może to być wyzwanie dla początkującego moderatora, warto mieć wówczas także osobę, które będzie wspierać moderatora w pracy facylitacyjnej). Mamy dla Ciebie dwie rady, który według nas są ważne w tworzeniu efektywnych zespołów:
Unikaj kierowników, szefów. Osoby wyżej postawione hamują kreatywność zespołu. Niektórzy będą próbowali przypodobać się szefostwu, zamiast chłodno spojrzeć na problem. Inni mogą czekać aż przełożony wyrazi swoją opinię, by móc później za nią podążać.
Postaw na różnorodność. Jeśli pracujecie nad wyzwaniem dotyczącym całej instytucji, to dobrze jeśli w Twoim zespole znajdą się osoby z różnych działów oraz z różnym stażem pracy. Taki mix pozwoli poznać szerszą perspektywę problemu. Będzie to także okazja, by zderzyć perspektywy osób z różnych części instytucji (na co nie zawsze jest czas w realizacji codziennych zadań, a takie “zderzenie perspektyw” bardzo sprzyja kreatywności).
W małych instytucjach wybór zespołu może być zawężony z uwagi na brak zasobów ludzkich lub problem z dyspozycyjnością, ale to nie znaczy, że przeprowadzony proces będzie gorszy. Plusem małych instytucji jest to, że każdy pracownik jest na bieżąco z palącymi problemami instytucji.
4. Kreatywność to proces i istnieje model, którym można ten proces opisać
Na końcu chcielibyśmy Ci przedstawić modelu podwójnego diamentu (ang. The Double Diamond Model), który pokazuje, w jaki sposób należy prowadzić zespół w dobrze zorganizowanym procesie kreatywnym. Praca według tego modelu zwiększa szanse na to, że zespół maksymalnie wykorzysta swój potencjał twórczy (i nawet osoby przekonane o swoich kreatywnych brakach, odnajdą ukryty talent do generowania nieoczywistych pomysłów).
Model wizualnie możemy porównać do dwóch diamentów (jak sama nazwa wskazuje). Diamenty obrazują nam konkretne etapy pracy, ale i również wskazują, jaki typ myślenia będzie nam towarzyszył na konkretnym etapie pracy. No właśnie, tak jak wspomnieliśmy na początku, psychologia twórczości odgrywa bardzo ważną rolę we wspieraniu efektywności zespołów. Świadomi pewnych mechanizmów i zachowań będziemy lepiej i szybciej pracować nad wymyślaniem rozwiązań.
Dwa typy myślenia, o których mowa, to:
Myślenie dywergencyjne (myślenie szerokie) - stosujemy w początkowej fazie na etapie odkrywania i wymyślania. Pomijamy ograniczenia i staramy się wyjść poza schematy.
Myślenie konwergencyjne (myślenie wąskie) - stosujemy na etapie definiowania i wdrażania. Tutaj nasze staramy się myśleć bardziej analitycznie.
A cztery etapy porządkujące proces twórczy w modelu The Double Diamond to:
Odkrywanie - na tym etapie zbieramy inspiracje, mapujemy problem, prowadzimy badania, spotkamy się z odbiorcami. Staramy się myśleć szeroko, by poznać jak najszerszy kontekst wyzwania (stosujemy zatem wspomnianą powyżej dywergencję).
Definiowanie - tutaj zawężamy nasz sposób myślenia i skupiamy się na analizie zebranych informacji. Staramy się na nowo zdefiniować wyzwanie (uruchamia się zatem myślenie konwergencyjne).
Wymyślanie - to nic innego jak burza mózgów i wymyślanie pomysłów. Tutaj również stosujemy myślenie dywergencyjne, by wymyślić jak największą pulę pomysłów.
Wdrażanie - ostatnim etapem jest analiza zebranych pomysłów i opracowanie planu wdrożenia. Stosujemy myślenie konwergencyjne.
Zbudowaliśmy podstawę teoretyczną - pora przejść do konkretnych technik zespołowej pracy twórczej. Z kolejnych wpisów dowiesz się, jak poprowadzić burzę mózgów w taki sposób, by nie zamieniła się ona w chaotyczną dyskusję, ograniczoną do pogłębionej analizy kilku pomysłów.
Zdjęcia:
Hannah Busing, https://unsplash.com/photos/Zyx1bK9mqmA
UX Indonesia, https://unsplash.com/photos/qC2n6RQU4Vw
Studio VIX, https://unsplash.com/photos/Moerc5j9ZMU
Marvin Meyer, https://unsplash.com/photos/SYTO3xs06fU
Opracowanie własne