Wywiad pogłębiony - poznaj swoich odbiorców
Wywiad pogłębiony jest jednym z najczęściej wykorzystywanych narzędzi na etapie empatii. Pozwala spotkać się z odbiorcą, by lepiej zrozumieć jego zachowania, doświadczenia i styl życia. Zobacz jak się do niego przygotować i jak zrealizować go z sukcesem.
Wywiad pogłębiony - czym jest i jak się do niego przygotować?
Wywiad pogłębiony to jedna z metod badań jakościowych. Ma on ustrukturyzowaną formę i prowadzony jest w oparciu o wcześniej przygotowany scenariusz. Rozmowy trwają zwykle kilkadziesiąt minut. W metodzie design thinking przyjmujemy, że aby mieć materiał do dalszej pracy należy przeprowadzić rozmowy z kilkoma (/max kilkunastoma) różnorodnymi osobami z grupy docelowej jakiegoś rozwiązania (usługi bądź produktu). Z reguły prowadzący rozmowę powinien tak prowadzić rozmowę, aby realizowała ona konkretne cele badawcze. Brzmi groźnie? Nic bardziej mylnego. Wywiad to po prostu długa, przyjacielska rozmowa skupiona na konkretnym temacie.
Cała rozmowa powinna odbywać się w atmosferze zaufania, po to by rozmówca opowiadał prawdę, a nie to co chcecie usłyszeć. Wywiad zatem powinniśmy traktować jako przyjacielską rozmowę przy kawie, a nie przesłuchanie na komisariacie.
W toku trwania rozmowy pozyskujemy bardzo dużo informacji o charakterze jakościowym. Nie doszukujemy się liczb i jednozdaniowych odpowiedzi. Skupiamy się na tym, by rozmówca chciał się podzielić jakąś historią, z której będziemy mogli wyciągnąć pewne obserwacje. Powinniśmy go zatem zachęcać (poprzez nas sposób prowadzenia rozmowy i formułowane pytania) do tego, by przedstawiał nam kompletne opowieści (np. o tym, jak to było, kiedy ostatni raz brał udział w jakimś wydarzeniu kulturalnym, tak krok po kroku i z naciskiem na aspekty emocjonalne).
W danych jakościowych nie doszukuj się statystyki! Skup się na słowach, emocjach i opowieściach (w kolejnym wpisie porównamy metody jakościowe i ilościowe, byś lepiej czuł(a) tę różnicę).
Zasady realizacji wywiadu
Jeśli już wiesz jaki temat chcesz zgłębić i z kim rozmawiać, to kolejnym krokiem jest przygotowanie scenariusza. Scenariusz jest podstawowym narzędziem w rękach badacza. Zawiera on najważniejsze cele rozmowy oraz pytania, które chcemy zadać rozmówcy.
Scenariusz traktuj elastycznie i dostosuj go do toku rozmowy. Dlatego ważne jest spisanie celów całego wywiadu. Jeśli po zakończonej rozmowie poczujesz, że znasz odpowiedź na postawione cele, to znaczy że przeprowadziłeś/łaś dobry wywiad 🙂
Na podstawie naszych doświadczeń w roli badaczy, spisaliśmy kilka rad, które pomogą Ci zrealizować wywiad:
Zadawaj pytania otwarte - pozwalają one dowiedzieć się czegoś więcej. Staraj się zadawać pytania, które wymuszą na rozmówcy podzielenie się jakąś historią, anegdotą.
Zamiast takiego pytania: “Kiedy ostatni razy byłeś w teatrze?”
Zadaj takie: “Proszę, opowiedz mi o swojej ostatniej wizycie w teatrze.”
Zacznij od ogólnego pytania, a następnie pogłębiaj pojawiające się wątki dotyczące np. częstotliwości wizyt w teatrze, wrażeń ze spektaklu, źródeł czerpania wiedzy o spektaklach itd.
Cisza też jest dobra - może zdarzyć się, że w trakcie rozmowy nastąpi krępująca cisza. Jako prowadzący będziesz szybko chciał/chciała tę ciszę wypełnić, ale zanim to zrobisz odczekaj 7 sekund. To idealny czas by rozmówca zebrał myśli i być może kontynuował wątek, jeśli tego nie zrobi przejdź do kolejnego pytania. Często po chwili ciszy pojawiają się w wywiadzie bardzo wartościowe odpowiedzi.
Nagraj rozmowę - przed rozpoczęciem wywiadu zapytaj respondenta, czy możesz nagrać rozmowę. Upewnij go, że rozmowa nie będzie nigdzie udostępniana, a nagranie ma posłużyć tylko do stworzenia notatki z rozmowy (później pamiętaj, by dotrzymać słowa!). Dzięki temu będziesz mógł/mogła w pełni skupić się na rozmowie, a nie na skrupulatnym notowaniu. Nagranie daje Ci możliwość wyciągnięcia z rozmowy ciekawych cytatów, które zwykle lepiej oddają sens wypowiedzi rozmówcy.
Zrób notatkę - notatka jest podstawą do dalszej pracy z zebranym materiałem. Jest swego rodzaju streszczeniem rozmowy, dlatego nie zawieraj w niej swoich przemyśleń, propozycji usprawnień. Zamiast tego skup się na krótkim (kilkuminutowym) referowaniu tego co powiedział Twój rozmówca i jakimi doświadczeniami się podzielił (bez wyciągania konkretnych, autorskich wniosków).
Zadbaj o dobrą atmosferę rozmowy - zaproś rozmówcę do kawiarni lub do ustronnego miejsca w Twojej instytucji. Rozmowę najlepiej zacząć od krótkiego i niezobowiązującego small talku na temat dojazdu, pogody (pozwoli to rozładować pierwszy stres zarówno Tobie, jak i Twojemu rozmówcy). Jeśli masz taką możliwość, to w ramach podziękowań za poświęcony czas możesz rozmówcy wręczyć pakiet gadżetów instytucji, wejściówkę na jakieś wydarzenie lub voucher (może to być zachęta, by zrekrutować daną osobę do wywiadu).
Postaraj się by każdy z grupy projektowej (biorącej udział w procesie kreatywnym) przeprowadził wywiad - chodzi o to, by każdemu dać możliwość porozmawiania z odbiorcą. Gwarantujemy Ci, że jedna taka rozmowa bardziej otwiera na emaptię i inspiruję do dalszej pracy niż tylko wysłuchiwanie cudzych ustaleń i relacji.
Aktywne słuchanie
Ważnym elementem, nie tylko wywiadu pogłębionego, ale i każdej rozmowy, jest aktywne słuchanie. Dzięki odpowiedniej postawie szybko zdobędziesz zaufanie swojego odbiorcy, a to zaowocuje ciekawymi historiami, które pomogą Ci w całym procesie.
Przedstawiamy kilka prostych taktyk, które wesprą Cię w aktywnym słuchaniu. Podzieliliśmy je na werbalne i niewerbalne:
Narzędzia werbalne:
Parafrazuj - parafrazowanie ma dwie ogromne zalety. Po pierwsze, parafrazując to co powiedział Twój rozmówca przed chwilą, pokazujesz mu, że go uważnie słuchasz. Z drugiej strony, to narzędzie daje Ci możliwość sprawdzenia, czy dobrze zrozumiałeś rozmówcę i daje przestrzeń do pogłębienia tematu.
Dopytuj - wykazuj się dużą dociekliwością i dopytuj o kwestie, które wydają Ci się ciekawe lub nie zostały odpowiednio rozwinięte.
Narzędzia niewerbalne:
Potakuj - bardzo prosty gest, ale na pewno zauważalny dla rozmówcy. Delikatne kiwając głową pokazujesz, że rozumiesz, co mówi do Ciebie rozmówca.
Utrzymuj kontakt wzrokowy - nie chodzi o to, by patrzeć ciągle prosto w oczy rozmówcy i wprowadzać go w zakłopotanie. Po prostu postaraj się raz na jakiś czas złapać kontakt wzrokowy, by pokazać rozmówcy, że jesteś obecny.
Wykonuj mikroruchy - chodzi tu o delikatne ruchy twarzy jak unoszenie brwi, otwieranie szczerzej oczu itp. Te mikoruchy także pokazują naszemu rozmówcy, że jesteśmy obecni i słuchamy aktywnie.
A na koniec…
Przygotowaliśmy dla Ciebie małą ściągę, która pomoże Ci się przygotować do Twojego pierwszego wywiadu z odbiorcami. Pobierz ją i zaglądaj do niej, by o niczym nie zapomnieć ;)
Zaobserwuj nasz profil na Facebooku 👉 “Kultur Lab”
Zdjęcia:
Markus Winkler, https://unsplash.com/photos/afW1hht0NSs
Christina@wocintechchat.com, https://unsplash.com/photos/eF7HN40WbAQ
Marten Bjork, https://unsplash.com/photos/rH8O0FHFpfw
Franco Antonio Giovanella, https://unsplash.com/photos/PVDWaEhSIAg